Rapor Parası- Geçici İş Göremezlik Ödeneği Nedir?

Rapor parası, rapor ücreti, hastalık parası, istirahat parası, geçici iş göremezlik raporu parası. Halk arasında bir çok farklı anlam kazanmış bilinmiş ya da adlandırılmış olan geçici iş göremezlik ödeneğinin hangi şartlarda verildiğini sizlere  aktaracağız. Bilindiği üzere halk arasında rapor parası olarak bilinen  geçici iş göremezlik ödeneği nden faydalanma belirli şartlara bağlanmıştır.  Rapor ücreti ise, geçici iş göremezlik belgesine sahip kişinin çalışmadığı günlerine dair işverenden değil Sosyal Güvenlik Kurumundan hak sahibine ödenen ücrettir. Bu sayede raporlu olarak geçirilen  dönemlerde gelir kaybının önlenmesi ve mağduriyetlerin olmaması amaçlanmıştır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda 3 çeşit geçici iş göremezlik ödeneği mevcuttur.

1- Sigortalı olarak bir işyerinde çalışmakta olan kişi işyerinde bir kaza geçirmiş ise veya işiyle alakalı olarak meslek hastalığından ötürü rapor almış ise SGK rapor parası alma hakkına sahiptir.

2- Hastalık veya herhangi bir rahatsızlığından dolayı rapor alınmış ise, çalışanın rapor tarihinden önce 90 (doksan gün) ssk primi ödemiş olması şartı ile rapor parası alma hakkına sahiptir.

3- Kadın sigortalılar doğum yapması durumunda doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra da 8 hafta olmak üzere doğum parası, rapor parası alma hakkına sahiptir. Çoğul hamileliklerde süre, doğumdan önce 10 hafta olmaktadır. Doğum yapan kadının rapor parası almasında da yine 90 günlük prim şartı aranmaktadır.

Şartları Nelerdir?

a) İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinden biri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğranılması gereklidir.

b) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetki verilmiş hekim ve sağlık kurullarından sağlık raporu alınması gerekmektedir.

c) Köy veya mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlara geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilmesi için prim borçlarının olmaması ve yatarak tedavi görmeleri nedeniyle geçici iş göremezliğe uğramaları gerekmektedir. Ancak bu kişilere doğum öncesi ve sonrası süreler için yapılacak ödemeler sırasında yatarak tedavi görme şartı aranmamaktadır.

d) Hizmet akdiyle çalıştırılan sigortalılar yani 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı bulunanlar ile 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre haklarında bazı sigorta kolları uygulanabilen sigortalıların hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği alabilmeleri için iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması gerekmektedir.

e) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı bulunanlar ile Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen muhtarlar ve aynı bentte yer alan ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar ve tarımsal faaliyette bulunanların analık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilmeleri için doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması gerekmektedir.

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Verilen Süreler

Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneğini(rapor ödemesini) alınan raporun 3. gününden itibaren ödemeye başlar. Ancak ilk iki günlük raporun ücretinin işveren tarafından ödeyeceğine dair Yasada düzenlenen bir kanun maddesi yoktur. 1 veya 2 gün rapor alanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından rapor parası ödenmez.

Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin istisnası ise iş kazası olması durumudur. iş kazası sebebiyle alınan raporlar için Sosyal Güvenlik Kurumu rapor alınan her günü öder. Ayrıca iş kazası geçirmiş bir kişinin sağlık aktivasyonunun yapılması için 30 gün prim  yatırma şartı aranmaz. Ayrıca iş kazası raporlarında geriye doğru 90 günün olup olmadığına da bakılmaz.

Geçici İş Göremezlik Ödeneğine Esas Tutulacak Günlük Kazancın Hesaplanması

İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık hallerinde verilecek Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; İş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde  ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 80. Maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının , bu kazançlara  esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.

Son bir yıllık süreçte (on iki aylık dönemde) çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası veya meslek hastalığı nedeni ile iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; sigortalının çalışmaya başladığı tarihle iş göremezliğin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının çalıştığı gün sayısına  bölünmesi suretiyle bulunur. Sigortalının çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas alınarak günlük kazanç tutarı belirlenir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 4/1-a kapsamında (eski ssklılar) sigortalı sayılanların ödenek veya gelire esas günlük kazançların hesabında:

a- Prim, ikramiye ve bu nitelikteki arızi ödemeler dikkate alınmış ise , ödenek ve gelire esas alınacak günlük kazanç ücret toplamının ücret alınan gün sayısına bölünmesi ile hesaplanacak günlük kazancı, %50 oranında bir ekleme yapılarak bulunan tutardan çok olamaz.

b- İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yapılan ücret, ikramiye, zam, tazminat vb. ödemelerden ödenek ve gelirin hesabına esas alınan 3 aylık dönemden önceki aylara ilişkin olanlar dikkate alınmaz.

Meslek hastalığı sigortalının sigortalı olarak çalıştığı son işinden ayrıldığı tarihten bir yıl geçtikten sonra meydana gelmiş ise günlük kazancı son işinden ayrıldığı tarih esas alınarak hesaplanır.

ÖRNEK:  01.02.2012 tarihinde A işyerinde çalışmaya başlayan Cumhur Bey, 08.08.2012 tarihinde bir iş kazası geçirmiş ve iş kazasına bağlı olarak 08.08.2012 ila 31.08.2012 tarihleri arasında istirahatli kalarak 01.09.2012 tarihi itibari ile çalışabilir raporu almıştır. Cumhur Bey istirahatli kaldığı 24 günlük sürenin 12 gününü yatarak tedavi olmuş , 12 günü evinde dinlenerek geçirmiştir. Cumhur Beye kaza olayının meydana geldiği 08.08.2012 tarihinden önceki son 3 ayda yapılan ödemeler şu şekildedir. 2012/7. Ay 30 gün çalışma karşılığı 900.00 TL ücret  600.00 TL prim , 2012/6. Ay 30 gün çalışma karşılığı 900.00 TL ücret  650 TL prim ve 2012/5. Ay 30 gün çalışma karşılığı 900.00 TL ücret 550.00 TL prim , bu durumda Cumhur Beyin geçici iş göremezlik ödeneğine esas günlük kazancı kaç lira olarak hesaplanacak ve Cumhur Beye kaç TL geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir?

Cumhur Bey kazadan önceki 3 ay içinde toplam 90 gün çalışmıştır. Primler hesaba katılmadığında Cumhur Bey 90 gün çalışması karşılığı 2.700,00 TL ücrete hak kazanmıştır. 2.700,00 TL toplam çalışma  gün sayısı olan 90’a  bölündüğünde günlük kazancı 30 TL olarak hesaplanacaktır. Cumhur Beyin son 3 ay içinde hak kazandığı ücret ve prim tutarı ise 4.500,00 TL olarak hesaplanacaktır. 4.500.00 TL toplam çalışma gün sayısı olan 90 a bölündüğünde ise bu sefer Cumhur Beyin günlük kazancı 50.00TL olarak hesaplanacaktır. Yasada yer alan hükme göre günlük kazancın hesabında prim ve ikramiye şeklindeki ödemelerin varlığı halinde %50 oranında bir artırıma gidilebilmektedir. Bu anlamda prim dışı günlük kazanç 30 TL olduğundan sigortalıya en fazla 45.00 TL üzerinden geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilecektir. Dolaysıyla Cumhur Bey için ücret ve prim ödemeleri dahil edilerek bulunan 50.00TL üzerinden değil 45.00TL üzerinden geçici iş göremezlik ödeneği ödenecektir.

İş kazası durumunda sigortalılara istirahatli kaldıkları her gün için Geçici İş Göremezlik Ödeneği ödenmesi gerektiği, geçici iş göremezlik ödeneğinin yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı tutarında ayakta tedavilerde 2/3 oranında ödeneceği göz önünde bulundurulduğunda; Cumhur Bey istirahatli olduğu 24 gün için Geçici İş Göremezlik Ödeneği almaya hak kazanacak , bu 24 günün 12 günü için günlük kazancı olan 45.00 TL nin yarısı tutarında ,12 gün için ise 2/3 ü tutarında geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanacaktır. Bu durumda Cumhur Beyin 24 günlük istirahati için alabileceği geçici iş göremezlik ödeneği (12×45.00/2=270.00 TL)+(12x45x2/3=360.00 TL) 630.00 TL olarak hesaplanacaktır.

SONUÇ

Halk arasında rapor parası olarak bilinen geçici iş göremezlik ücreti sigortalı olarak bir işyerinde çalışmakta olan kişinin işyerinde bir kaza geçirmesi  veya işiyle alakalı olarak meslek hastalığından ötürü rapor almış olması veya herhangi bir rahatsızlığından dolayı rapor almasıyla, çalışanın rapor tarihinden önce 90 (doksan gün) prim ödemiş olması şartı ile rapor parası alma hakkına sahiptir.

Kadın sigortalılar doğum yapması durumunda doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra da 8 hafta olmak üzere doğum parası, rapor parası alma hakkına sahiptir. Çoğul hamileliklerde süre, doğumdan önce 10 hafta olmaktadır. Doğum yapan kadının rapor parası almasında da yine 90 günlük prim şartı aranmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneğini(rapor parasını) alınan raporun 3. gününden itibaren ödemeye başlar. Ancak ilk iki günlük raporun ücretinin işveren tarafından ödeyeceğine dair Yasada düzenlenen bir kanun maddesi yoktur. 1 veya 2 gün rapor alanlara Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından rapor parası ödenmez. iş kazası sebebiyle alınan raporlar için Sosyal Güvenlik Kurumu rapor alınan her günü öder. Ayrıca iş kazası raporlarında geriye doğru 90 günün olup olmadığına da bakılmaz.

Geçici İş Göremezlik Ödeneklerinin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; İş kazasının veya doğumun olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde  ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki on iki aydaki son üç ay içinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 80. Maddesine göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının bu kazançlara  esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.

Sigortalılara istirahatli kaldıkları her gün için Geçici İş Göremezlik Ödeneği ödenmesi gerektiği, geçici iş göremezlik ödeneğinin yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı tutarında, Ayakta tedavilerde ise günlük kazancın 2/3 ‘ ü tutarında ödenek verilmektedir. Bu ücretler SGK tarafından hak sahiplerine daha öncesinden PTT aracılığıyla ödenirken 09.07.2012 tarihinden itibaren artık Ziraat Bankasının herhangi bir şubesinden ödenmektedir.

Feti SAVRAN
Sosyal Güvenlik Denetmeni